Πληροφορίες - Ιστορικό

Ἡ Μονὴ βρίσκεται κοντὰ στό χωριὸ Αἴγειρος στήν ἐθνικὴ ὁδό που συνδέει τὴν Κομοτηνὴ μὲ τὴν Ξάνθη καὶ ἀπέχει 16 περίπου χλμ. ἀπὸ τὴν Κομοτηνή. Τὸ μοναστήρι εἶναι κτισμένο στήν θέση «Φατὴρ Γιακὰ», παραφθορὰ γιά πολλοὺς τῆς λέξης «Βαθυρρύαξ», ἀπὸ τὸν χείμαρρο Καράσου, ποὺ ρέει βόρεια τῆς Μονῆς. Πανηγυρίζει τὴν 23η Αὐγούστου ἑορτὴ τῆς Ἀποδόσεως τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου καὶ σήμερα λειτουργεῖ ὡς ἀνδρική.

Τὸ ὄνομα τῆς «Φανερωμένη» ἔχει ἡ Μονή ἀπὸ τὴν θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία κατὰ τὴν παράδοση, βρέθηκε κοντὰ στό μικρὸ ἐξωκκλήσι τῆς Θεοτόκου, στόν χῶρο που βρίσκεται σήμερα ὁ ἀμπελουργικὸς σταθμὸς τοῦ Αἰγείρου. Φιλολογικὲς μαρτυρίες που διασώζονται ἀπὸ τὸν Ἰωάννη Καντακουζηνὸ ἀναφέρουν ὅτι στήν περιοχὴ αὐτὴ, κατὰ τὴν βυζαντινὴ περίοδο, ὑπῆρχε τοπωνύμιο τὸ ὁποῖο ὀνομαζόταν Παναγία, στοιχεῖο που ὁδηγεῖ στήν βάσιμη ὑπόθεση ὅτι στήν περιοχὴ κατὰ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ὑπῆρχε Ναὸς ἢ Μονή. Σύμφωνα μὲ μαρτυρίες τοῦ ἱστορικοῦ αὐτοῦ, κατὰ τὸ ἔτος 1331 στήν τοποθεσία αὐτὴ ἀντιπαρατάχθηκαν οἱ στρατιῶτες τοῦ αὐτοκράτορα Ἀνδρονίκου Γ΄ (1328 – 1341) καὶ οἱ δυνάμεις τοῦ Τούρκου ἡγεμόνα Ὁμούρ, ὁ ὁποῖος ἦρθε μὲ τοὺς ἄνδρες του ἀπὸ τήν Μικρὰ Ἀσία μὲ 75 καράβια καὶ ἀποβιβάστηκε στό λιμάνι τοῦ Πόρτο Λάγος καὶ στή συνέχεια λεηλατοῦσε τὴν περιοχή.

Ὁ Καντακουζηνὸς ἀναφέρει σχετικὰ ὅτι οἱ δύο στρατοὶ ἀντιπαρατάχθηκαν: «κατὰ τὶ χωρίον ὠνομασμένον Παναγίαν, ὃ ὕπτιον ἦν καὶ ὁμαλὸν καὶ μάλιστα ἐπικαιρότατον ἱππεῖς πρὸς πεζοὺς μάχεσθαι», χωρὶς τελικὰ νά ἐμπλακοῦν σὲ μάχη. 

Ἡ Θεοτόκος ἀπέτρεψε τὴν μάχη ἡ ὁποία θὰ ἦταν δυσάρεστη γιά τὸν Ἀνδρόνικο καὶ ἔτσι σώθηκε πρὸς τὸ πάρον ἡ περιοχὴ ἀπὸ τὶς δηώσεις καὶ τὶς λεηλασίες. Οἱ ἱστορικὲς μαρτυρίες γιά τοὺς ἑπομένους αἰῶνες χάνονται. Ἀναπληρώνονται ὅμως ἀπὸ τὴν πλούσια προφορικὴ παράδοση τῶν χριστιανῶν τῆς περιοχῆς, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία στόν τόπο αὐτὸ ὑπῆρχε παλαιότερα Μονή ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν Κομνηνῶν. Ἡ Μονὴ αὐτὴ κάηκε ἀπὸ τοὺς Βούλγαρους (1013 -1918) καὶ μέσα στά ἐρείπια αὐτὰ βρέθηκε εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία καὶ φυλασσόταν μέχρι τὸ 1955 στόν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, Κομοτηνῆς. Ἱστορικὲς μαρτυρίες ἔχουμε μόλις στά 1930, ὁπότε γνωρίζουμε ὅτι ὁ τότε Μητροπολίτης Μαρωνείας Ἄνθιμος ἀνοικοδόμησε μικρὸ Ναό που τὸν ἀφιέρωσε στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου.

Τὸ μοναστήρι ἱδρύθηκε τὸ ἔτος 1954 ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Μαρωνείας καὶ Κομοτηνῆς Τιμόθεο, τὸν μετέπειτα πρῶτο Μητροπολίτη Νέας Ἰωνίας καὶ Φιλαδελφείας Τιμόθεο Ματθαιάκη.

Μετὰ τὴν ἔκδοση τοῦ βασιλικοῦ διατάγματος, τὴν ἴδια χρονιά, παραχωρήθηκε στήν Μονὴ ἔκταση 10 στρεμμάτων, ἡ ὁποία περιφράχτηκε καὶ δεντροφυτεύθηκε. Τὸ 1960 ἡ Μονὴ μετατράπηκε σὲ γυναικεία καὶ τὸ 1969 ἔγινε καὶ πάλι ἀνδρική.

Κατὰ τὴν παράδοση, ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Φανερωμένης βρέθηκε πρὶν ἀπὸ 500 περίπου χρόνια μετὰ ἀπὸ ὑπόδειξη κάποιου Ὀθωμανοῦ τῆς περιοχῆς, ὁ ὁποῖος καὶ ἔδειξε τὸ μέρος. Στόν τόπο ὃπου βρέθηκε ἡ εἰκόνα, συνέρρεαν κάθε χρόνο κατὰ τὴν ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου πλῆθος πιστῶν καὶ τελεῖτο ἐτήσια πανηγυρικὴ Θεία Λειτουργία. Πρόκειται γιά μία εἰκόνα τῆς Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου, ἡ ὁποία ἔχει σωθεῖ μὲ πολλὲς φθορές. Ἡ ἐφέστια εἰκόνα τῆς Παναγίας, ὅπως ἀναφέρθηκε, παλαιότερα φυλασσόταν στόν Μητροπολιτικὸ Ναὸ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στήν Κομοτηνὴ καὶ τὸ ἔτος 1955, λίγο μετὰ τὴν ἳδρυση τῆς Μονῆς, μεταφέρθηκε ἐκεῖ γιά νά τὴν προσκυνοῦν οἱ πιστοί. Σήμερα ἡ θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας Φανερωμένης ὡς Βρεφοκρατούσης βρίσκεται σὲ ἰδιαίτερο μαρμάρινο προσκυνητάριο στό καθολικὸ καὶ φέρει ἀργυρὴ ἐπένδυση, ἡ ὁποία εἶναι νεότερη καὶ δωρήθηκε ἀπὸ τοὺς πιστοὺς τῆς περιοχῆς.

Ἀπὸ τὰ πρῶτα κτίσματα τῆς Μονῆς τὸ καθολικὸ εἶναι μία τρίκλιτη βασιλική, τὸ ὁποῖο ἀργότερα ἀνακαινίσθηκε καὶ ἐπεκτάθηκε στά πλευρικὰ του κλίτη καὶ στόν νάρθηκα. Μετὰ τὶς ἀνακαινιστικὲς αὐτὲς ἐργασίες τό καθολικὸ ἔχει πάρει τὸ ἀρχιτεκτονικὸ σχῆμα τοῦ ἐλευθέρου σταυροῦ. Τὸ 1958 ἄρχισαν ἐργασίες κατασκευῆς τῆς πτέρυγας τῶν κελιῶν τῶν μοναχῶν, ἐνῶ τὴν δεκαετία τοῦ 1970 κτίσθηκαν βοηθητικοὶ χῶροι καὶ τὸ ἐπιβλητικὸ κωδωνοστάσιο, οἱ καμπάνες τοῦ ὁποίου εἶναι προσφορὰ τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ.

Στό βόρειο μέρος τοῦ περιβόλου τῆς Μονῆς κτίστηκε τὸ ἔτος 1970 ἀπ’ τὸν Μητροπολίτη Τιμόθεο παρεκκλήσιο ἀφιερωμένο στή Ζωοδόχο Πηγή, στό βόρειο μέρος τοῦ ὁποίου ὑπάρχει ἁγίασμα. Σὲ ὡραῖο μαρμάρινο προσκυνητάριο, ἀφιέρωμα τῶν πιστῶν, εἶναι τοποθετημένη ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας Ζωοδόχου Πηγῆς.